Ciekawa chemia 2

Pierwiastki metaliczne: tytan i glin znalazły zastosowanie w przemyśle lotniczym, bo cechuje je wytrzymałość i mała gęstość (są "lekkie").

Wolfram – pierwiastek o liczbie atomowej 74 ma rekordową temperaturę topnienia: 3420⁰C, co sprawia, że stosuje się go jako podstawowy składnik drutów żarzących w piecach elektrycznych i żarówkach.

Silnie rozdrobniony nikiel ma niesłychaną zdolność do pochłaniania wodoru. Potrafi wchłonąć 17 razy większą objętość tego gazu niż wynosi jego własna. Dzięki tej zdolności jest stosowany jako katalizator przy chemicznym utwardzaniu (uwodornianiu) nienasyconych tłuszczów.

Za uzależniające i halucynogenne działanie marihuany i haszyszu odpowiada tetrahydrokanabinol (THC).

Pokrzywa parzy, bo w zbiornikach jej włosków parzących znajduje się kwas mrówkowy (HCOOH).

Wartość platyny - pierwiastka odkrytego przez hiszpańskich konkwistadorów, była początkowo niedoceniana. Ma to odbicie w jej nazwie. W języku hiszpańskim „platina” oznacza małe srebro.
Obecnie znanych jest 81 pierwiastków mających przynajmniej jeden trwały izotop. Należą do nich wszystkie pierwiastki o liczbach atomowych od 1 do 83 z wyjątkiem technetu (43) i prometu (61).
Pierwiastki czyste to takie, które mają tylko jeden trwały izotop. Są nimi m.in. fluor, beryl, sód, glin, fosfor, mangan, kobalt, jod, cez, złoto i bizmut.

Chinina to alkaloid otrzymywany z kory drzewa o nazwie chinowiec soczystoczerwony (Cinchona succirubra). Dawniej stosowana była do leczenia malarii, bo zabija bezpłciowe pokolenia zarazków tej choroby. Ma ponadto działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, wzmagające skurcze macicy i przeciwarytmiczne (prawoskrętny izomer - chinidyna). Chinina jest również składnikiem toników, którym nadaje gorzki smak.

Zarówno kauczuk jak i gutaperka to materiały będące polimerami izoprenu. Różnica jest taka, że kauczuk zawiera reszty izoprenu spolimeryzowane w pozycji cis, a gutaperka – trans. Co ciekawe, nazwa „kauczuk” wywodzi się z języka Majów, w którym „kaa-o-czuk” znaczy tyle, co „płaczące drzewo”. Nazwa bierze się stąd, że kauczuk otrzymuje się z lateksu wyciekającego po nacięciu kory drzewa Hevea brasiliensis.

Związek chemiczny o nazwie azotek boru (borazon) i wzorze chemicznym BN jest drugą pod względem twardości znaną substancją po diamencie. Właściwość ta sprawia, że azotek boru jest często wykorzystywany do wyrobu ostrzy narzędzi skrawających.

Stop Wooda o składzie (bizmut, ołów, cyna, kadm w stosunku wagowym 4:2:1:1) cechuje się bardzo niską temperaturą topnienia: około 65⁰ C. Łyżeczka zrobiona z tego stopu, umieszczona w gorącej herbacie, rozpłynęłaby się w niej bezpowrotnie. Jest to pomysł na dobry kawał.

Molibden występuje w organizmach żywych jako ważny mikroelement. U człowieka wchodzi w skład oksydaz: aldehydowej, hipoksantynowej, ksantynowej i siarczynowej. Jest też składnikiem ważnego bakteryjnego enzymu: nitrogenazy, który wiąże azot atmosferyczny i przeprowadza go w jony amonowe.

Nikotyna – alkaloid syntetyzowany przez rośliny z rodzaju tytoń (Nicotiana), a więc i zawarty w papierosach, jest silną trucizną. Dawka śmiertelna dla człowieka wynosi 50-100 mg.

U występującego w faunie polskiej chrząszcza o nazwie strzel łoskotnik (Brachynus crepitans) ewolucja wykształciła osobliwy sposób obrony. W razie zagrożenia ze strony drapieżnika wystrzeliwuje on wytwarzaną przez siebie mieszaninę nadtlenku wodoru i p-hydrochinonu z dodatkiem enzymów rozkładających nadtlenek wodoru (katalaza, peroksydaza). Atomowy tlen uwolniony przez enzymy z H₂O₂ atakuje p-hydrochinon i błyskawicznie utlenia go do p-chinonu. W reakcji wydziela się tyle energii, że mieszanina wybucha.

Woda królewska jest mieszaniną stężonego kwasu solnego (HCl) i stężonego kwasu azotowego (HNO₃) w stosunku objętościowym 3:1. Potrafi ona rozpuszczać nawet złoto i platynę, a to dlatego, że w reakcji HCl z HNO₃ powstaje chlor, który zapoczątkowuje reakcję z powyższymi metalami, przeprowadzając je w chlorki.

Zjełczałe masło zawdzięcza swój przykry zapach kwasowi masłowemu: C₃H₇COOH.
Charakterystyczna woń rybiego mięsa to woń metyloaminy (CH₃NH₂). Związek ten jest lepiej rozpuszczalny w zimnej wodzie niż w ciepłej, a więc to właśnie w zimnej wodzie należy myć naczynia po rybach.

Kofeina to alkaloid purynowy występujący w kawie, herbacie i owocach guarany. Ma ona własność rozszerzania naczyń krwionośnych, pobudzania procesów myślenia i pogłębiania odbioru wrażeń.

Wzmaga też diurezę (wydalanie moczu). W dawkach większych (powyżej 0,5 g) jest toksyczna.

W komórkach krwi organizmów zwanych żachwami (prymitywne strunowce) znaleziono proteiny związane z jonami wanadu V³⁺ (tzw. hemowanadyny). Są one prawdopodobnie odpowiedzialne za wiązanie koordynacyjne cząsteczek tlenu.

Arszenik to substancja, którą najprawdopodobniej otruto Napoleona Bonaparte. Chemicznie jest to trójtlenek dwuarsenu As₂O₃. Arszenik używany jest także jako trutka na szczury.

Cynober to zwyczajowa nazwa siarczku rtęci II (HgS). Ma bardzo intensywną pomarańczowo-czerwoną barwę. Używany jest jako składnik farb malarskich. W starożytnym Egipcie Egipcjanki malowały sobie cynobrem usta, nieświadomie podtruwając się.

Nazwa pierwiastka o nazwie ruten (liczba atomowa 44) pochodzi od łacińskiej nazwy Rosji – „Ruthenia”, gdyż został on odkryty przez rosyjskiego chemika Karola Klausa.

Kokaina to alkaloid występujący w liściach rośliny o nazwie Erythroxylon coca. Ma podobną budowę do hioscyjaminy – alkaloidu pokrzyka wilczej jagody. Działa znieczulająco, a także pobudzająco na układ współczulny i ośrodkowy układ nerwowy. Jest wysoce toksyczna i ma zgubne działanie uzależniające.

Sylimarol to znany lek działający ochronnie i regenerująco na komórki wątroby. Substancją czynną tego preparatu jest sylibina – ciekawy związek o strukturze będącej połączeniem flawonoidu i lignanu.

Najlżejszym pierwiastkiem metalicznym (czyli mającym najniższą gęstość) jest lit o liczbie atomowej 3. Gęstość tego metalu wynosi 0,53 g/cm³.

Stop rtęci z talem krzepnie dopiero w temperaturze -60⁰C, dlatego jest on używany do wyrobu termometrów niskotemperaturowych.

Istnienie hafnu - pierwiastka o liczbie atomowej 72 przewidział jeszcze przed jego odkryciem duński fizyk Niels Bohr. Dlatego nazwa „hafn” wywodzi się od łacińskiej nazwy Kopenhagi: „Hafnia”.

Związek chemiczny o nazwie psylocybina występuje w meksykańskich grzybkach z rodzaju Psilocybe i Stropharia. Ma on silne własności halucynogenne, których przyczyną jest duże podobieństwo strukturalne do serotoniny – neuroprzekaźnika występującego naturalnie w mózgu.

Barwnikami buraka czerwonego są betaniny – barwne alkaloidy będące pochodnymi indolu. Są to zasadniczo różne substancje od innej klasy czerwonych barwników roślinnych: antocyjanów.

Lasy sosnowe są ważnym producentem ozonu. Powstaje on w wyniku utleniania pinenu - głównego składnika terpentyny, zawartej w sosnach.


http://mpancz.webpark.pl/ciekawchem4.php